نکات مهم مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان تاسیسات بهداشتی
نکات مهم مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان تاسیسات بهداشتی
مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان، تاسیسات بهداشتی را شامل می‌شود و بر رعایت استانداردهای مرتبط با طراحی، نصب، بهره‌برداری و نگهداری سیستم‌های بهداشتی در ساختمان‌ها تأکید دارد. این مبحث در راستای ارتقاء کیفیت زندگی افراد و حفظ سلامت آنها از طریق سیستم‌های تأمین آب، فاضلاب، تهویه، و سیستم‌های بهداشتی دیگر است. در ادامه نکات مهم این مبحث را بررسی می‌کنیم:
۱. سیستم‌های تأمین آب و فاضلاب
۱.۱. طراحی سیستم آب‌رسانی
- انتخاب نوع لوله‌ها: باید از لوله‌های مقاوم به خوردگی، مانند لوله‌های PVC، PPR، یا لوله‌های فلزی با پوشش ضد زنگ برای تأمین آب استفاده کرد. انتخاب لوله‌ها باید مطابق با نوع آب (آب شرب یا آب غیر شرب) و فشار سیستم انجام شود.
- فشار مناسب آب: طراحی سیستم تأمین آب باید به گونه‌ای باشد که فشار آب در نقاط مختلف ساختمان (از جمله طبقات بالا) به حد کافی باشد. فشار حداقل ۱.۵ بار و حداکثر ۴ بار توصیه می‌شود.
- مراقبت از کیفیت آب: باید از سیستم‌های تصفیه مناسب برای آب شرب استفاده شود تا از آلودگی‌ها و مواد مضر جلوگیری شود. نصب فیلترهای آب و سیستم‌های تصفیه در صورت لزوم توصیه می‌شود.
۱.۲. طراحی سیستم فاضلاب
- نحوه لوله‌کشی فاضلاب: برای جلوگیری از انسداد و بهداشت بیشتر، باید از لوله‌های مقاوم به فرسایش و مقاوم در برابر مواد شیمیایی استفاده شود. لوله‌ها باید به‌طور صحیح شیب‌دار و به نحوی نصب شوند که جریان فاضلاب به‌طور طبیعی انجام شود.
- حجم و ظرفیت سیستم فاضلاب: طراحی سیستم فاضلاب باید به‌گونه‌ای باشد که تمامی فاضلاب‌های بهداشتی (آشپزخانه، حمام، دستشویی و …) را به‌طور مؤثر جمع‌آوری و دفع کند. ظرفیت سیستم باید براساس تعداد ساکنین و نوع مصرف طراحی شود.
- تهویه سیستم فاضلاب: باید برای جلوگیری از بوی نامطبوع و گازهای سمی، سیستم‌های تهویه فاضلاب به‌طور مؤثر نصب شوند. این سیستم‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که تهویه صحیح انجام گیرد و از تجمع گازهای مضر جلوگیری شود.
۱.۳. استفاده از آب‌های خاکستری
- استفاده از آب خاکستری برای آبیاری: در ساختمان‌ها می‌توان از آب خاکستری (آب‌های حاصل از شستشوی دست‌ها، سینک‌ها، لباس‌شویی‌ها و …) برای آبیاری فضای سبز یا شستشوهای غیرمستقیم استفاده کرد. این امر کمک به کاهش مصرف آب شرب می‌کند.
- فیلتراسیون آب خاکستری: برای استفاده مجدد از آب خاکستری، باید سیستم‌های تصفیه مناسب نصب شود تا از انتقال آلودگی‌ها به فضای عمومی و خصوصی جلوگیری شود.
۲. سیستم‌های بهداشتی داخلی
۲.۱. تأسیسات حمام و دستشویی
- انتخاب نوع دستشویی: انتخاب توالت باید متناسب با نوع ساختمان (مسکونی، تجاری یا اداری) باشد. در ساختمان‌های عمومی، استفاده از توالت‌های فرنگی با دستگیره‌های ایمنی توصیه می‌شود.
- تأمین آب بهداشتی: باید آب‌رسانی به دستشویی‌ها و حمام‌ها به‌گونه‌ای باشد که کارکرد آنها همواره بدون مشکل باشد. آب باید به میزان کافی و با فشار مناسب تأمین شود.
- فضا و ابعاد استاندارد برای حمام و دستشویی: در طراحی حمام و دستشویی باید ابعاد استانداردی رعایت شود تا دسترسی به این فضاها راحت و بدون مشکل باشد. ابعاد حداقل برای دستشویی‌ها و حمام‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که حداقل فضای لازم برای استفاده راحت در نظر گرفته شود.
۲.۲. شیرآلات و تجهیزات بهداشتی
- انتخاب شیرآلات استاندارد: باید از شیرآلات بهداشتی استاندارد و با کیفیت استفاده شود. این شیرآلات باید مطابق با استانداردهای بین‌المللی و دارای سیستم‌های صرفه‌جویی در مصرف آب (مانند شیرآلات ترموستاتیک و حساس به فشار) باشند.
- نصب سیستم‌های ضد چکه: شیرآلات باید به‌گونه‌ای نصب شوند که از چکه کردن آب جلوگیری شود و در زمان استفاده نیز عملکرد مناسبی داشته باشند.
۳. سیستم‌های تهویه بهداشتی
۳.۱. سیستم تهویه بهداشتی
- تهویه فضای داخلی ساختمان: در هر ساختمان باید سیستم تهویه‌ای نصب شود که از انتقال بوی نامطبوع به فضای داخلی جلوگیری کند. این سیستم باید به‌گونه‌ای طراحی شود که جریان هوا به‌طور مطلوب و بدون ایجاد مشکلات بهداشتی صورت گیرد.
- استفاده از تهویه مکانیکی: در فضاهایی مانند حمام‌ها، دستشویی‌ها و آشپزخانه‌ها که رطوبت و بوی نامطبوع زیاد است، باید از سیستم تهویه مکانیکی (فن‌ها و هواکش‌ها) استفاده شود.
۳.۲. پیشگیری از بوی فاضلاب
- نصب سیفون‌ها: نصب سیفون‌ها در نقاط مختلف فاضلاب مانند توالت‌ها و سینک‌ها ضروری است. سیفون‌ها به‌عنوان یک مانع از ورود بوی فاضلاب به داخل ساختمان عمل می‌کنند.
- تهویه فاضلاب: تهویه مناسب فاضلاب‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که از انتشار گازهای سمی جلوگیری کرده و تهویه طبیعی را تضمین کند.
۴. ضوابط بهداشتی در سیستم‌های آب و فاضلاب
۴.۱. سیستم‌های تصفیه آب
- تصفیه آب شرب: در صورتی که ساختمان از منابع آبی غیر از آب لوله‌کشی شهری استفاده می‌کند، نصب سیستم‌های تصفیه آب برای تأمین آب شرب ضروری است. این سیستم‌ها باید قادر به حذف آلاینده‌ها و مواد شیمیایی مضر باشند.
- تصفیه فاضلاب: در برخی ساختمان‌ها، به ویژه ساختمان‌های بزرگ یا مجتمع‌های مسکونی، نصب سیستم‌های تصفیه فاضلاب برای بازچرخانی و استفاده مجدد از آب ضروری است.
۴.۲. حفاظت از آب در برابر آلودگی
- تجهیزات ضدآلودگی: باید از تجهیزات مناسب برای جلوگیری از آلودگی آب استفاده شود. این تجهیزات شامل دستگاه‌های تصفیه و ضد آلودگی در مسیر آب‌رسانی و فاضلاب هستند.
۵. دسترس‌پذیری برای افراد معلول
۵.۱. دسترس‌پذیری سرویس‌های بهداشتی
- تسهیلات ویژه برای افراد معلول: باید سرویس‌های بهداشتی در ساختمان‌ها به‌گونه‌ای طراحی شوند که برای استفاده افراد معلول و کم‌توان به راحتی قابل دسترسی باشند. این شامل طراحی فضاهای کافی برای ویلچر، نصب دستگیره‌های ایمنی و قرار دادن دستگاه‌های کنترل دسترسی مناسب در نظر گرفته می‌شود.
۶. آینده‌نگری در طراحی سیستم‌های بهداشتی
۶.۱. صرفه‌جویی در مصرف آب
- سیستم‌های صرفه‌جویی در مصرف آب: باید از فناوری‌ها و روش‌هایی استفاده شود که در مصرف آب صرفه‌جویی کنند، مانند نصب شیرآلات کم‌مصرف، استفاده از آب خاکستری برای آبیاری و شستشو، و سیستم‌های بازیافت آب.
۶.۲. استفاده از انرژی‌های نو
- سیستم‌های گرمایش آب به‌وسیله انرژی‌های تجدیدپذیر: در طراحی سیستم‌های آب گرم، باید از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند پنل‌های خورشیدی استفاده شود تا در مصرف انرژی صرفه‌جویی شده و به حفاظت از محیط زیست کمک شود.
۷. آزمایش‌ها و بازرسی‌های دوره‌ای
- بازرسی دوره‌ای سیستم‌های بهداشتی: باید سیستم‌های آب‌رسانی، فاضلاب و تهویه به‌طور دوره‌ای بازرسی و نگهداری شوند تا از عملکرد صحیح آنها اطمینان حاصل شود. این بازرسی‌ها شامل بررسی فشار آب، انسداد لوله‌ها، وضعیت شیرآلات و سیستم‌های فاضلاب است.
۸. ملاحظات خاص در طراحی سیستم‌های بهداشتی
- پیشگیری از خطرات بهداشتی: باید از هرگونه طراحی یا نصب نامناسب سیستم‌های بهداشتی که ممکن است باعث آلودگی، بیماری یا آسیب به ساکنان شود، جلوگیری شود.
در مجموع، رعایت اصول مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان باعث ایجاد شرایط بهداشتی سالم در ساختمان‌ها می‌شود و تضمین می‌کند که سیستم‌های
نکات مهم مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان تاسیسات بهداشتی
سوالات مهم مبحث شانزدهم
۱. سوالات عمومی درباره طراحی سیستم‌های آب‌رسانی و فاضلاب
- حداقل فشار مجاز برای سیستم آب‌رسانی ساختمان‌ها چقدر باید باشد؟
- حداقل فشار آب در شبکه باید ۱.۵ بار و حداکثر فشار مجاز ۴ بار باشد.
- چه عواملی بر طراحی سیستم آب‌رسانی یک ساختمان تأثیر می‌گذارند؟
- تعداد طبقات، تعداد واحدها، نوع ساختمان (مسکونی، تجاری، اداری)، میزان مصرف آب و فشار سیستم.
- چه نوع لوله‌هایی برای سیستم آب‌رسانی ساختمان‌ها توصیه می‌شود؟
- لوله‌های مقاوم به خوردگی و سازگار با شرایط بهداشتی مانند لوله‌های PVC، PPR، یا لوله‌های فلزی با پوشش ضدزنگ.
- چه استانداردهایی برای طراحی سیستم فاضلاب باید رعایت شود؟
- لوله‌ها باید از جنس مقاوم در برابر مواد شیمیایی و خوردگی باشند و سیستم فاضلاب باید به‌گونه‌ای طراحی شود که از تجمع و انسداد جلوگیری کند. شیب مناسب لوله‌ها باید بین ۲ تا ۳ درصد باشد.
۲. سوالات مربوط به سیستم‌های بهداشتی داخلی
- حداقل ابعاد استاندارد برای دستشویی‌ها و حمام‌ها در طراحی ساختمان‌ها چقدر باید باشد؟
- حداقل ابعاد برای دستشویی‌ها باید ۹۰×۹۰ سانتی‌متر باشد و برای حمام‌ها حداقل ۱۰۰×۱۰۰ سانتی‌متر.
- چه اقداماتی برای جلوگیری از بوی فاضلاب در ساختمان‌ها باید انجام شود؟
- نصب سیفون‌ها در نقاط مختلف فاضلاب مانند توالت‌ها، سینک‌ها و حمام‌ها برای جلوگیری از بازگشت بوی فاضلاب به داخل ساختمان.
- آیا سیستم‌های فاضلاب باید به سیستم تهویه وصل شوند؟
- بله، برای جلوگیری از انتشار گازهای مضر و بوی نامطبوع، سیستم فاضلاب باید دارای سیستم تهویه مناسب باشد.
۳. سوالات مربوط به تهویه بهداشتی و سیستم‌های تهویه
- حداقل میزان تهویه مورد نیاز در فضاهای بهداشتی ساختمان‌ها (حمام، دستشویی، آشپزخانه) چقدر باید باشد؟
- تهویه در حمام‌ها و دستشویی‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که جریان هوا به‌طور مؤثر ایجاد شود و از تجمع بوی نامطبوع جلوگیری کند. حداقل باید یک سیستم تهویه مکانیکی مانند فن‌های مناسب برای خروج رطوبت و بو نصب شود.
- در طراحی سیستم تهویه برای فضای بهداشتی ساختمان، چه نکاتی باید رعایت شود؟
- باید از تهویه مکانیکی یا طبیعی استفاده شود. سیستم‌های تهویه باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که از انتشار بوی فاضلاب یا مواد شیمیایی جلوگیری کنند.
۴. سوالات مربوط به استفاده از آب خاکستری
- آب خاکستری چیست و چگونه می‌توان از آن استفاده مجدد کرد؟
- آب خاکستری شامل آب‌های حاصل از شستشوهای دست، سینک‌ها، ماشین لباسشویی و دوش‌هاست. می‌توان از این آب برای آبیاری فضای سبز یا شستشوهای غیرمستقیم استفاده کرد.
- چه ملاحظاتی در طراحی سیستم بازیافت آب خاکستری باید رعایت شود؟
- باید از سیستم‌های تصفیه مناسب برای تصفیه آب خاکستری استفاده شود تا از انتشار آلودگی جلوگیری کرده و آب تصفیه شده برای آبیاری یا شستشو مجدداً استفاده شود.
۵. سوالات مربوط به طراحی و نصب تجهیزات بهداشتی
- چه تجهیزاتی برای جلوگیری از آلودگی آب در سیستم‌های بهداشتی نصب می‌شود؟
- استفاده از فیلترهای تصفیه آب و سیستم‌های ضد آلودگی برای جلوگیری از ورود مواد شیمیایی و آلاینده‌ها به سیستم آب شرب ساختمان.
- چه نوع شیرآلاتی برای استفاده در ساختمان‌ها باید انتخاب شود؟
- باید از شیرآلات بهداشتی استاندارد و با کیفیت استفاده کرد که دارای ویژگی‌هایی مانند صرفه‌جویی در مصرف آب و جلوگیری از چکه کردن باشد.
۶. سوالات مربوط به ایمنی و دسترس‌پذیری
- در طراحی سیستم‌های بهداشتی برای افراد معلول، چه نکاتی باید رعایت شود؟
- طراحی فضاهای کافی برای استفاده از ویلچر، نصب دستگیره‌های ایمنی در نزدیکی توالت‌ها و حمام‌ها، و قرار دادن تجهیزات کنترل دسترسی مناسب برای افراد معلول.
- چه اقداماتی باید در صورت بروز خرابی یا انسداد در سیستم فاضلاب انجام شود؟
- انجام بازبینی و نگهداری دوره‌ای سیستم فاضلاب، و در صورت نیاز، استفاده از ابزارهای مکانیکی یا شیمیایی برای رفع انسدادها.
۷. سوالات مربوط به آزمایش‌ها و نگهداری سیستم‌های بهداشتی
- چه آزمایش‌هایی باید برای سیستم آب و فاضلاب انجام شود؟
- آزمایش‌هایی مانند تست فشار برای اطمینان از عدم نشتی، تست کیفیت آب برای بررسی آلودگی‌های احتمالی، و آزمایش عملکرد سیستم فاضلاب برای جلوگیری از انسداد و بوی نامطبوع.
- چگونه باید سیستم‌های بهداشتی در ساختمان‌ها به‌طور دوره‌ای نگهداری شوند؟
- انجام بازبینی منظم سیستم‌های آب‌رسانی، فاضلاب، تهویه و تجهیزات بهداشتی برای اطمینان از عملکرد صحیح آنها، و انجام تعمیرات لازم در صورت بروز مشکلات.
۸. سوالات مربوط به صرفه‌جویی در مصرف آب و انرژی
- چه روش‌هایی برای صرفه‌جویی در مصرف آب در ساختمان‌ها توصیه می‌شود؟
- استفاده از شیرآلات کم‌مصرف، استفاده از سیستم‌های بازیافت آب خاکستری، نصب فیلترهای آب برای کاهش مصرف آب در دستگاه‌های شستشوی ماشین لباسشویی یا ظرف‌شویی، و استفاده از لوله‌های عایق برای جلوگیری از هدررفت حرارت در سیستم آب گرم.
- چگونه می‌توان از انرژی‌های تجدیدپذیر در سیستم‌های بهداشتی استفاده کرد؟
- استفاده از سیستم‌های گرمایش آب با استفاده از پنل‌های خورشیدی یا سیستم‌های حرارتی خورشیدی برای تأمین آب گرم در ساختمان‌ها.
۹. سوالات مربوط به قوانین و استانداردها
- چه استانداردهایی باید در طراحی سیستم‌های بهداشتی رعایت شود؟
- رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی مانند استانداردهای ISO، EN، و استانداردهای ملی ایران (مبحث شانزدهم) برای طراحی و نصب سیستم‌های آب‌رسانی، فاضلاب، تهویه، و تجهیزات بهداشتی.
- آیا نیاز به تأسیسات ضد آلودگی برای آب شرب در ساختمان‌ها وجود دارد؟
- بله، برای جلوگیری از آلودگی آب شرب باید سیستم‌های تصفیه آب و تجهیزات ضد آلودگی مانند فیلترهای کربن و دستگاه‌های ضد میکروبی نصب شود.