نکات مهم مبحث سوم حفاظت ساختمان در مقابل حریق
نکات مهم مبحث سوم حفاظت ساختمان در مقابل حریق
مبحث سوم مقررات ملی ساختمان با عنوان «حفاظت ساختمان‌ها در مقابل حریق»، شامل الزامات و دستورالعمل‌هایی برای طراحی، ساخت و بهره‌برداری ساختمان‌ها به منظور کاهش خطرات ناشی از حریق و افزایش ایمنی ساکنان و کاربران است. نکات کلیدی این مبحث عبارت‌اند از:
۱. اهداف اصلی مبحث سوم
حفاظت از جان انسان‌ها:
اطمینان از ایمنی ساکنان، کاربران و نیروهای امدادی در برابر خطرات حریق.
کاهش خسارت‌های مالی:
کاهش تخریب ساختمان و تجهیزات در اثر حریق.
حفاظت از عملکرد ساختمان:
تضمین عملکرد بخش‌های حیاتی ساختمان در زمان وقوع آتش‌سوزی.
ایجاد شرایط ایمن برای تخلیه اضطراری:
تسهیل خروج افراد از ساختمان در زمان حریق.
۲. الزامات عمومی طراحی ساختمان
- استفاده از مصالح مقاوم در برابر حریق برای بخش‌های مختلف ساختمان (سازه، دیوارها، سقف‌ها و کف‌ها).
- طراحی مسیرهای دسترسی ایمن برای نیروهای امدادی و آتش‌نشانی.
- تقسیم‌بندی حریق: ایجاد بخش‌های جداگانه در ساختمان برای جلوگیری از گسترش آتش (مانند دیوارهای ضدحریق و درهای مقاوم در برابر حریق).
- سیستم‌های تهویه و دودبَر: طراحی و نصب سیستم‌هایی برای کنترل و تخلیه دود و حرارت.
۳. ایمنی در طراحی خروج
- تعداد، ابعاد و مکان راه‌های خروج اضطراری باید متناسب با تعداد ساکنان و نوع ساختمان باشد.
- رعایت استانداردها برای طراحی پله‌های فرار، درهای خروج و راهروهای تخلیه.
- نصب روشنایی اضطراری در مسیرهای خروج برای استفاده در زمان قطع برق.
۴. سیستم‌های اعلام و اطفای حریق
سیستم‌های اعلام حریق
- نصب تجهیزات هشداردهنده (آژیر، چراغ هشدار) برای اطلاع‌رسانی سریع.
- استفاده از سیستم‌های هوشمند تشخیص دود و حرارت.
سیستم‌های اطفای حریق
- تجهیز ساختمان به خاموش‌کننده‌های دستی (مانند کپسول‌های آتش‌نشانی).
- نصب سیستم‌های آب‌پاش خودکار (اسپرینکلر) در فضاهای پرخطر.
- طراحی و اجرای شبکه آبرسانی حریق با دسترسی آسان برای نیروهای آتش‌نشانی.
۵. مدیریت و نگهداری تجهیزات ایمنی
- بازرسی و تست دوره‌ای سیستم‌های اعلام و اطفای حریق.
- نگهداری و تعمیر تجهیزات برای تضمین عملکرد صحیح در زمان حادثه.
- آموزش ساکنان و کاربران برای استفاده از تجهیزات ایمنی.
۶. دسته‌بندی ساختمان‌ها بر اساس خطر حریق
مبحث سوم، ساختمان‌ها را بر اساس نوع کاربری و خطر حریق به دسته‌های مختلف تقسیم می‌کند، مانند:
ساختمان‌های مسکونی:
آپارتمان‌ها و برج‌ها.
ساختمان‌های عمومی:
مدارس، بیمارستان‌ها و مراکز تجاری.
ساختمان‌های صنعتی:
کارخانجات و انبارها.
الزامات ایمنی و سیستم‌های حفاظتی برای هر دسته ممکن است متفاوت باشد.
۷. الزامات سازه‌ای
- مقاومت سازه‌ها در برابر آتش: تعیین مدت زمان مقاومت اجزای سازه‌ای (مانند ستون‌ها و تیرها) در برابر حرارت.
- استفاده از پوشش‌های ضدحریق (مانند رنگ‌ها و پوشش‌های خاص) برای محافظت از اجزای سازه‌ای.
نکات مهم مبحث سوم حفاظت ساختمان در مقابل حریق
۸. کنترل و محدودیت مواد اشتعال‌پذیر
- محدود کردن استفاده از مواد قابل اشتعال در طراحی و ساخت (مانند پوشش‌های داخلی و مبلمان).
- طراحی سیستم‌های تهویه و ذخیره‌سازی ایمن برای مواد خطرناک.
۹. همکاری با نیروهای آتش‌نشانی
- طراحی ساختمان به گونه‌ای که امکان دسترسی و عملیات سریع نیروهای آتش‌نشانی فراهم باشد.
- تجهیز ساختمان به سیستم‌های اعلام حریق متصل به ایستگاه‌های آتش‌نشانی.
۱۰. مستندسازی و آموزش
- ارائه دفترچه فنی شامل اطلاعات سیستم‌های ایمنی و دستورالعمل‌های بهره‌برداری.
- آموزش ساکنان و کارکنان در زمینه استفاده از تجهیزات ایمنی و رفتار در مواقع حریق.
۱۱. نقش فناوری در ایمنی حریق
- استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند سیستم‌های هوشمند مدیریت ایمنی.
- ادغام سیستم‌های ایمنی حریق با سایر سامانه‌های هوشمند ساختمان.
نتیجه‌گیری
اجرای دقیق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، ایمنی جانی و مالی را افزایش می‌دهد و از گسترش حریق و خسارات ناشی از آن جلوگیری می‌کند. رعایت این الزامات برای ساختمان‌های جدید و همچنین برای نوسازی ساختمان‌های موجود، ضروری است.
نکات مهم مبحث سوم حفاظت ساختمان در مقابل حریق
سوالات رایج در مورد مبحث سوم
مبحث سوم مقررات ملی ساختمان (حفاظت ساختمان‌ها در مقابل حریق) به دلیل اهمیت بالای آن در تأمین ایمنی، پرسش‌های رایجی دارد. این سوالات معمولاً به نحوه اجرا، الزامات و تفسیر قوانین مرتبط هستند. در زیر برخی از رایج‌ترین سوالات به همراه توضیح مختصر آورده شده است:
۱. آیا همه ساختمان‌ها ملزم به رعایت مبحث ۳ هستند؟
بله، تمامی ساختمان‌ها (مسکونی، تجاری، اداری، صنعتی و عمومی) موظف به رعایت الزامات مبحث ۳ هستند. الزامات ممکن است با توجه به نوع کاربری، ارتفاع ساختمان، تعداد ساکنان و سطح خطر حریق، متفاوت باشد.
۲. چه سیستم‌های اعلام و اطفای حریقی برای ساختمان‌ها الزامی است؟
- سیستم‌های اعلام حریق: شامل آشکارسازهای دود، حرارت و گاز که باید در فضاهای مختلف ساختمان نصب شوند.
- سیستم‌های اطفای حریق:
- خاموش‌کننده‌های دستی (کپسول‌های آتش‌نشانی) برای همه ساختمان‌ها.
- سیستم اسپرینکلر (آب‌پاش خودکار) برای ساختمان‌های بلندمرتبه یا با کاربری پرخطر.
- شبکه آبرسانی داخلی و هیدرانت‌ها برای دسترسی نیروهای آتش‌نشانی.
۳. چه تعداد و چه نوع راه‌های خروج اضطراری لازم است؟
- تعداد راه‌های خروج بر اساس تعداد ساکنان و نوع کاربری تعیین می‌شود.
- حداقل یک راه خروج برای ساختمان‌های کوچک الزامی است؛ اما ساختمان‌های بلندمرتبه یا پرجمعیت نیاز به دو یا چند مسیر خروج ایمن دارند.
- راه‌های خروج باید به روشنایی اضطراری و علائم راهنما مجهز باشند.
۴. مقاومت اجزای سازه‌ای در برابر حریق چقدر باید باشد؟
- مقاومت سازه‌ها به نوع کاربری و ارتفاع ساختمان بستگی دارد. برای مثال:
- ساختمان‌های مسکونی: مقاومت حداقل ۲ ساعت برای اجزای اصلی سازه.
- ساختمان‌های صنعتی یا با خطر بالا: مقاومت حداقل ۳ ساعت.
- استفاده از پوشش‌های ضدحریق یا مصالح مقاوم در برابر آتش برای تقویت سازه الزامی است.
۵. مواد اشتعال‌پذیر در ساختمان‌ها چگونه کنترل می‌شوند؟
- استفاده از مواد قابل اشتعال (مانند پلاستیک‌ها، چوب‌های غیرعملیاتی‌شده) در نماها و پوشش‌های داخلی محدود شده است.
- نگهداری مواد شیمیایی یا خطرناک باید در مکان‌های مجزا با سیستم‌های تهویه و حفاظت خاص صورت گیرد.
۶. وظیفه مالکان و ساکنان در اجرای مبحث ۳ چیست؟
- مالکان و مدیران ساختمان مسئولیت اجرای الزامات، نگهداری تجهیزات ایمنی و ارائه آموزش به ساکنان را دارند.
- ساکنان باید از تجهیزات ایمنی استفاده صحیح کرده و مشکلات احتمالی را گزارش دهند.
۷. ساختمان‌های قدیمی چگونه می‌توانند الزامات مبحث ۳ را رعایت کنند؟
- بازرسی ساختمان توسط کارشناسان ایمنی حریق برای شناسایی نقاط ضعف.
- ارتقای سیستم‌های موجود (مانند نصب آشکارسازهای دود، افزودن خاموش‌کننده‌ها و تقویت مسیرهای خروج).
- اجرای برنامه‌های نوسازی در صورت لزوم.
۸. چرا مسیرهای خروج باید روشنایی اضطراری داشته باشند؟
در مواقع حریق یا قطع برق، روشنایی اضطراری به:
- تسهیل تخلیه ایمن ساکنان.
- هدایت افراد به سمت خروجی‌ها. کمک می‌کند. روشنایی اضطراری باید به سیستم تغذیه پشتیبان (باتری یا ژنراتور) متصل باشد.
۹. سیستم تهویه و کنترل دود چه نقشی دارد؟
- جلوگیری از تجمع دود در مسیرهای خروج.
- کاهش خطر خفگی و تسهیل دسترسی نیروهای آتش‌نشانی.
- سیستم‌های تهویه باید به گونه‌ای طراحی شوند که دود را به خارج از ساختمان هدایت کنند.
۱۰. تفاوت بین سیستم اسپرینکلر و شبکه آبرسانی چیست؟
- سیستم اسپرینکلر: یک سیستم خودکار است که هنگام تشخیص حرارت بالا یا دود، آب را مستقیماً به محل حریق می‌پاشد.
- شبکه آبرسانی داخلی: شامل لوله‌کشی‌ها و هیدرانت‌ها است که نیروهای آتش‌نشانی از آن برای اطفای حریق استفاده می‌کنند.
۱۱. ارتفاع ساختمان چه تأثیری بر الزامات مبحث ۳ دارد؟
- ساختمان‌های بلندمرتبه (بیش از ۲۳ متر) به الزامات سخت‌گیرانه‌تری نیاز دارند:
- سیستم اسپرینکلر الزامی است.
- نصب آسانسور ویژه آتش‌نشانی.
- راه‌های خروج اضافی.
۱۲. آیا نیروهای آتش‌نشانی در طراحی ساختمان دخالت دارند؟
بله، طبق مبحث ۳، طراحی ساختمان باید با هماهنگی سازمان آتش‌نشانی محلی انجام شود. نقشه‌ها و طرح‌ها باید به تأیید این سازمان برسند.
۱۳. چگونه می‌توان سیستم‌های ایمنی حریق را تست و نگهداری کرد؟
- انجام بازرسی‌های دوره‌ای توسط متخصصین فنی.
- آزمایش عملکرد تجهیزات (مانند سیستم اعلام و اطفا).
- نگهداری و تعمیر تجهیزات برای اطمینان از عملکرد صحیح.
۱۴. الزامات مربوط به فضاهای عمومی چیست؟
- فضاهای عمومی مانند سالن‌های سینما، مراکز خرید و ورزشگاه‌ها باید:
- ظرفیت کافی برای تخلیه سریع جمعیت داشته باشند.
- به سیستم‌های پیشرفته اعلام و اطفای حریق مجهز باشند.
۱۵. آیا مبحث ۳ تنها مربوط به طراحی ساختمان است؟
خیر، این مبحث شامل سه بخش اصلی است:
- طراحی ساختمان‌های جدید.
- بهره‌برداری و نگهداری ساختمان‌های موجود.
- آموزش ساکنان و کارکنان برای کاهش خطرات حریق.
نتیجه‌گیری
پرسش‌های رایج مبحث ۳ نشان‌دهنده نگرانی‌ها و نیازهای مختلف جامعه مهندسی و بهره‌برداران است. رعایت کامل این الزامات ایمنی جانی و مالی ساختمان‌ها را تضمین کرده و از وقوع حوادث جلوگیری می‌کند.