۱. جزئیات طراحی ساختمان‌های بنایی

• طراحی بارهای زلزله:
  • ساختمان‌های با مصالح بنایی به دلیل سختی و شکنندگی بیشتر در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله آسیب‌پذیرتر از ساختمان‌های فولادی یا بتنی هستند. بنابراین، در طراحی ساختمان‌های بنایی در مناطق زلزله‌خیز باید از اصول خاصی پیروی کرد که شامل تقویت دیوارهای باربر، استفاده از اتصالات مناسب، و استفاده از مصالح مقاوم در برابر نیروهای افقی و عمودی است.
  • در این زمینه، توصیه می‌شود که از دیوارهای بنایی به‌عنوان دیوارهای مقاوم استفاده شود که دارای مقاومت مناسب در برابر بارهای زلزله باشند.
• استفاده از دیوارهای باربر:
  • دیوارهای باربر در ساختمان‌های بنایی مسئول تحمل بارهای عمودی مانند وزن سقف‌ها و طبقات هستند. برای این منظور، باید ضخامت و چینش دیوارها طوری طراحی شود که بتواند بارهای وارده را به‌درستی منتقل کند.
  • طراحی این دیوارها باید بر اساس بارهای عمودی، بارهای جانبی (مانند زلزله و باد) و شرایط محیطی انجام شود.
• تقویت دیوارها با استفاده از سیستم‌های جدید:
  • استفاده از سیستم‌های مقاوم‌سازی نوین مانند استفاده از میلگردهای فولادی برای تقویت دیوارهای بنایی یا افزودن لایه‌های کامپوزیت‌های FRP (پلیمر تقویت‌شده با الیاف) به دیوارهای بنایی در برابر نیروهای کششی و برشی می‌تواند به تقویت سازه کمک کند.
  • در مناطقی که ساختمان‌ها در معرض خطرات طبیعی مانند زلزله هستند، این تقویت‌ها می‌تواند به افزایش ایمنی ساختمان و کاهش احتمال تخریب کمک کند.

۲. انتخاب و آزمایش مصالح در ساختمان‌های بنایی

• آزمایش‌های مقاومت فشاری:
  • یکی از مهم‌ترین آزمایش‌ها برای ارزیابی کیفیت مصالح بنایی، آزمایش مقاومت فشاری آجر و بلوک است. این آزمایش برای تعیین توانایی مصالح در تحمل بارهای سنگین ضروری است.
  • ملات‌ها نیز باید از نظر مقاومت فشاری آزمایش شوند، زیرا عملکرد صحیح ملات در اتصال آجرها یا بلوک‌ها به یکدیگر تأثیر زیادی در مقاومت کلی سازه دارد.
• مقاومت به آتش:
  • در طراحی ساختمان‌های بنایی باید به مقاومت مصالح در برابر آتش توجه ویژه‌ای شود. آجرها و بلوک‌های سیمانی به‌طور طبیعی مقاومت خوبی در برابر آتش دارند، اما انتخاب مصالح مناسب برای بخش‌های مختلف ساختمان (مانند درزها و اتصالات) نیز بسیار مهم است.
  • برخی از ساختمان‌ها ممکن است نیاز به استفاده از مصالح ضد حریق داشته باشند تا در برابر حریق‌های طولانی‌مدت ایمن بمانند.
• مقاومت در برابر رطوبت و شرایط جوی:
  • آجر و بلوک‌های سیمانی باید در برابر رطوبت مقاومت خوبی داشته باشند. در مناطقی با رطوبت بالا یا بارندگی زیاد، باید از مصالحی استفاده شود که نفوذپذیری کمی داشته باشند.
  • ملات‌ها باید به‌گونه‌ای انتخاب شوند که قادر به مقابله با نفوذ رطوبت و جلوگیری از مشکلاتی مانند کپک زدن و آسیب به سازه‌های داخلی ساختمان باشند.
• پایداری در برابر تغییرات دمایی:
  • مصالح بنایی باید توانایی تحمل تغییرات دمایی فصلی را داشته باشند. به‌ویژه در مناطق سردسیر یا گرمسیر، مصالح باید به‌گونه‌ای انتخاب شوند که تحت تاثیر انقباض و انبساط ناشی از تغییرات دما ترک نخورند.

۳. جزئیات اجرایی و تکنیک‌های ساخت

• چیدمان آجرها و بلوک‌ها:
  • نحوه چیدن آجرها یا بلوک‌ها به‌طور مستقیم بر استحکام دیوارها و ساختمان تأثیر می‌گذارد. در دیوارهای باربر، باید از چینش آجرها در جهت درست استفاده شود، به‌گونه‌ای که خطوط افقی و عمودی در تمام دیوار حفظ شود.
  • استفاده از ملات‌های با کیفیت و با دقت بالا در چسباندن آجرها به یکدیگر ضروری است.
  • در برخی موارد، برای ایجاد استحکام بیشتر، از دستگاه‌های آجرچینی و یا ملات‌های مخصوص استفاده می‌شود.
• درزهای انقطاع و درزهای ساختمانی:
  • درزهای انقطاع به‌منظور کاهش تاثیر نیروهای انبساط و انقباض بر ساختمان ایجاد می‌شوند. این درزها باید به‌طور دقیق در مکان‌های مناسب طراحی شوند.
  • همچنین درزهای ساختمانی برای جلوگیری از ترک‌خوردگی و حرکت‌های غیرمجاز مصالح در برابر تغییرات دما و رطوبت ایجاد می‌شود.
• رعایت اصول ایمنی در اجرا:
  • در حین اجرا باید توجه زیادی به ایمنی پروژه داشته باشیم. رعایت اصول ایمنی در مراحل مختلف، مانند استفاده از ابزار ایمن، تنظیم درست پایه‌ها و فونداسیون، و جلوگیری از نصب ناصحیح مصالح، از بروز مشکلات پیشگیری می‌کند.
  • همچنین باید از آموزش کارگران برای استفاده صحیح از تجهیزات و ابزارهای ساختمانی استفاده شود.

۴. ملاحظات نهایی و تعمیرات ساختمان‌های بنایی

• نگهداری و تعمیرات:
  • ساختمان‌های بنایی نیاز به نگهداری دوره‌ای دارند. برخی از مشکلات رایج شامل ترک‌های دیواری، نفوذ رطوبت، و خرابی ملات‌ها هستند. لذا تعمیرات به‌موقع می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.
  • برای تعمیرات، باید از همان مصالح و ملات‌های اصلی استفاده کرد تا از تغییر در ویژگی‌های سازه‌ای جلوگیری شود.
• آزمایش‌های دوره‌ای:
  • پس از ساخت ساختمان، انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای ارزیابی مقاومت فشاری و کششی مصالح، نظارت بر ترک‌ها و آسیب‌ها، و همچنین ارزیابی تأثیر عوامل محیطی (مانند رطوبت، دما و شرایط جوی) بر ساختمان ضروری است.
  • به‌ویژه در مناطق زلزله‌خیز، بررسی و ارزیابی منظم ساختمان‌های بنایی برای اطمینان از سالم بودن سازه در برابر نیروهای جانبی بسیار حیاتی است.

نتیجه‌گیری

مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان به‌طور کامل به مسایل فنی، اجرایی، و نظارتی ساختمان‌های بنایی پرداخته و هدف آن ایجاد استانداردهای دقیق و علمی برای طراحی و اجرای این نوع ساختمان‌ها است. این مبحث نه‌تنها به مسایل سازه‌ای بلکه به مسایل مربوط به کیفیت مصالح، امنیت، مقاوم‌سازی و نگهداری ساختمان‌ها نیز توجه ویژه دارد. رعایت اصول این مبحث می‌تواند به ساخت ساختمان‌های مقاوم، ایمن و با عمر طولانی کمک کند.

مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان مربوط به طرح و اجرای ساختمان‌های با مصالح بنایی است. در این مبحث، نکات کلیدی و الزامات مهمی برای طراحی، ساخت، و نظارت بر پروژه‌های ساختمانی با استفاده از مصالح بنایی (مانند آجر، بلوک سیمانی، سنگ و …) مطرح شده است. در اینجا به برخی از نکات مهم این مبحث اشاره می‌کنم:

۱. انتخاب و کیفیت مصالح

• مقاومت فشاری: آجر، بلوک، و دیگر مصالح بنایی باید از مقاومت فشاری کافی برخوردار باشند تا بتوانند بارهای وارده بر سازه را تحمل کنند.
• کیفیت ملات: ملات‌های مورد استفاده در چیدن مصالح باید از کیفیت مناسبی برخوردار بوده و از نظر مقاومت فشاری، کششی و دوامی استاندارد باشند.
• مقاومت در برابر رطوبت: مصالح بنایی باید مقاوم در برابر نفوذ رطوبت باشند، به‌ویژه در مناطقی که آب و هوا مرطوب است.

۲. طراحی صحیح دیوارها و سازه‌ها

• دیوارهای باربر: در ساختمان‌های بنایی، دیوارهای باربر باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که قادر به تحمل بارهای عمودی (وزن ساختمان) و بارهای جانبی (مانند زلزله و باد) باشند.
• تعیین ضخامت دیوارها: ضخامت دیوارها باید به‌طور دقیق محاسبه شود تا قدرت تحمل بارها را داشته باشد. این ضخامت بستگی به نوع و ابعاد مصالح و میزان بارهای وارده دارد.
• درز انقطاع: درزهای انقطاع باید در محل‌هایی که نیاز به انبساط و انقباض است (مانند گوشه‌های ساختمان و در دیوارها) رعایت شود تا از ترک‌خوردگی جلوگیری شود.

۳. مقاوم‌سازی ساختمان‌های بنایی

• تقویت با میلگرد: در بسیاری از ساختمان‌های بنایی، به‌ویژه در مناطق زلزله‌خیز، استفاده از میلگرد برای تقویت دیوارها و اتصالات ضروری است.
• سیستم‌های مقاوم‌سازی نوین: استفاده از مواد و تکنیک‌های مقاوم‌سازی جدید مانند کامپوزیت‌های FRP (پلیمر تقویت‌شده با الیاف) و میلگردهای اپوکسی برای مقاوم‌سازی ساختمان‌های قدیمی یا آسیب‌دیده، به ویژه در برابر زلزله و بارهای جانبی.

۴. اجرای دقیق و نظارت مستمر

• نظارت بر فرآیند ساخت: رعایت دقیق مراحل اجرایی در ساختمان‌های بنایی ضروری است. نظارت بر ساخت و استفاده از مصالح با کیفیت در هر مرحله از فرآیند، از شروع تا اتمام، باید توسط مهندسان و ناظران حرفه‌ای صورت گیرد.
• آزمایش‌های دوره‌ای مصالح: آزمایش‌های متداول مانند آزمایش مقاومت فشاری آجرها و آزمایش ملات باید به‌طور منظم انجام شود تا از تطابق مصالح با استانداردهای لازم اطمینان حاصل گردد.

۵. بارهای وارده و تحلیل ساختار

• محاسبه بارهای مرده، زنده، و جانبی: بارهای وارد بر ساختمان باید به‌طور دقیق محاسبه شوند. این بارها شامل بارهای مرده (وزن مصالح و عناصر ساختمان)، بارهای زنده (وزن اشیاء و افراد در داخل ساختمان)، و بارهای جانبی مانند زلزله، باد، و برف می‌شود.
• انتقال بارها به فونداسیون: بارها باید از دیوارها و سایر اجزای سازه به‌طور یکنواخت به فونداسیون منتقل شوند. طراحی فونداسیون باید به گونه‌ای باشد که نیروهای وارده را به خاک منتقل کرده و از نشست غیر یکنواخت جلوگیری کند.

۶. ملاحظات محیطی و شرایط جوی

• مناطق زلزله‌خیز: ساختمان‌های بنایی در مناطق زلزله‌خیز باید به‌طور ویژه طراحی شوند تا در برابر نیروهای لرزه‌ای مقاوم باشند. استفاده از دیوارهای تقویت‌شده و اتصالات مناسب برای مقابله با حرکت‌های جانبی ضروری است.
• شرایط آب و هوایی: در مناطقی با شرایط جوی خاص (رطوبت زیاد، دمای بالا یا پایین) باید مصالح مقاوم انتخاب شوند تا از آسیب‌های ناشی از تغییرات دمایی، یخ‌زدگی، یا رطوبت جلوگیری شود.

۷. طراحی سازه‌های مقاوم در برابر آتش

• مصالح بنایی به‌طور طبیعی مقاومت خوبی در برابر آتش دارند، اما در طراحی باید این ویژگی‌ها بیشتر لحاظ شود. استفاده از ملات‌های ضد آتش، درزهای آتش‌بند و جلوگیری از اتصال مستقیم مصالح با دمای بالا از جمله نکات مهم در این زمینه هستند.

۸. مراقبت‌های نگهداری و تعمیرات

• تعمیرات دوره‌ای: ساختمان‌های بنایی باید به‌طور دوره‌ای بازرسی شوند تا از آسیب‌های ناشی از عوامل طبیعی (رطوبت، تغییرات دما، زلزله) جلوگیری شود. در صورت نیاز، تعمیرات باید با استفاده از مصالح مشابه و استاندارد انجام شود.
• مراقبت از ترک‌ها و آسیب‌های دیواری: ترک‌های دیوارها و ریزش‌های احتمالی باید سریعا شناسایی و ترمیم شوند تا از بروز آسیب‌های بیشتر جلوگیری گردد.

۹. ملاحظات اجرایی در پروژه‌ها

• دقت در مراحل اجرایی: تمامی مراحل اجرایی ساختمان‌های بنایی از جمله چیدن آجرها، نصب بلوک‌ها و اتصال دیوارها باید با دقت بالا انجام شوند. هرگونه اشتباه در چینش یا انتخاب مصالح می‌تواند بر ایمنی و پایداری ساختمان تأثیر بگذارد.
• استفاده از ابزار و تجهیزات مناسب: ابزارهای مناسب برای اجرای صحیح دیوارهای بنایی باید استفاده شود. این ابزارها شامل دستگاه‌های آجرچینی، ملات‌سازی و تجهیزات ایمنی هستند.

۱۰. آزمایش‌های پس از ساخت

• آزمایش‌های نهایی: پس از پایان ساخت، آزمایش‌های نهایی باید برای بررسی مقاومت کلی ساختمان انجام شوند. این آزمایش‌ها می‌تواند شامل آزمایش‌های کششی و فشاری بر مصالح، ارزیابی کیفیت اتصالات و بررسی نحوه توزیع بارها در سازه باشد.

نتیجه‌گیری

مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان در زمینه طرح و اجرای ساختمان‌های با مصالح بنایی، به‌شدت بر روی کیفیت مصالح، طراحی دقیق، نظارت مستمر و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها تأکید دارد. رعایت این نکات مهم باعث ساخت ساختمان‌هایی مقاوم، پایدار و ایمن می‌شود که در برابر بارهای مختلف (مانند زلزله، باد، برف و …) مقاوم هستند و طول عمر بیشتری خواهند داشت.

در مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان (طرح و اجرای ساختمان‌های با مصالح بنایی)، سوالات رایج و پر تکرار معمولاً حول محورهای اصلی این مبحث یعنی طراحی، انتخاب مصالح، جزئیات اجرایی، مقاوم‌سازی، و نگهداری ساختمان‌های بنایی می‌چرخند. در اینجا برخی از سوالات رایج و پر تکرار که معمولاً در آزمون‌نظام مهندسی ، مصاحبه‌های مهندسی یا جلسات آموزشی مطرح می‌شوند، آورده شده است:

۱. سوالات مرتبط با انتخاب و کیفیت مصالح

• چه ویژگی‌هایی باید در انتخاب مصالح بنایی برای یک ساختمان رعایت شود؟
  • ویژگی‌های مهم شامل مقاومت فشاری، مقاومت در برابر رطوبت، مقاومت در برابر تغییرات دمایی و شرایط جوی، و دوام طولانی‌مدت هستند.
• آزمایش‌های لازم برای ارزیابی کیفیت آجر و بلوک‌ها چیست؟
  • آزمایش‌های رایج شامل آزمایش مقاومت فشاری، آزمایش نفوذ آب، آزمایش مقاومت به یخ‌زدگی و آزمایش مقاومت در برابر حرارت است.
• چه نوع ملات‌هایی برای دیوارهای بنایی توصیه می‌شود؟
  • ملات‌هایی که از نظر مقاومت فشاری و دوام مناسب هستند، معمولاً ملات‌های سیمانی، ماسه‌ای، و یا سیمان پرتلند هستند.

۲. سوالات مربوط به طراحی دیوارها و سازه‌ها

• چگونه ضخامت دیوارهای بنایی را محاسبه می‌کنیم؟
  • ضخامت دیوارها باید بر اساس بارهای وارده (عمودی و جانبی) و نوع مصالح بنایی انتخابی محاسبه شود. این محاسبات باید طبق دستورالعمل‌ها و استانداردهای موجود در مبحث هشتم انجام شود.
• چه نوع دیوارهایی در ساختمان‌های بنایی باربر هستند؟
  • دیوارهای باربر دیوارهایی هستند که علاوه بر بارهای مرده و زنده، بارهای جانبی مانند نیروهای زلزله را نیز تحمل می‌کنند. این دیوارها باید از مواد مقاوم و به‌طور خاص طراحی شده باشند.
• چه زمانی باید از دیوارهای مقاوم‌سازی‌شده استفاده کرد؟
  • در مناطقی که احتمال زلزله زیاد است، استفاده از دیوارهای مقاوم‌سازی‌شده با میلگرد یا کامپوزیت‌های تقویت‌شده برای جلوگیری از تخریب و افزایش پایداری ساختمان ضروری است.

۳. سوالات مربوط به مقاومت ساختمان در برابر زلزله و نیروهای جانبی

• چگونه می‌توان مقاومت ساختمان‌های بنایی را در برابر زلزله افزایش داد؟
  • با استفاده از تقویت دیوارها با میلگرد، اتصالات مناسب و سیستم‌های مقاوم‌سازی نوین مانند کامپوزیت‌های FRP، می‌توان مقاومت ساختمان‌های بنایی را در برابر نیروهای زلزله بهبود داد.
• در مناطق زلزله‌خیز، چه تغییراتی در طراحی ساختمان‌های بنایی باید لحاظ شود؟
  • در این مناطق، دیوارهای مقاوم‌تر و استفاده از سیستم‌های اتصال مستحکم برای جلوگیری از تخریب‌های ناشی از حرکت‌های جانبی ضروری است. همچنین استفاده از مصالح با مقاومت بالا و تقویت فونداسیون‌ها مهم است.

۴. سوالات درباره اجرای دقیق و نظارت بر ساخت

• نظارت بر کیفیت مصالح در پروژه‌های ساختمانی چگونه انجام می‌شود؟
  • نظارت بر کیفیت مصالح باید در مراحل مختلف ساخت انجام شود. این نظارت شامل بررسی آزمایش‌های مواد، ارزیابی عملکرد ملات، و بررسی صحیح نصب مصالح است.
• آیا نیاز به نظارت مستمر در اجرای ساختمان‌های بنایی وجود دارد؟
  • بله، نظارت مستمر برای اطمینان از استفاده صحیح مصالح، اجرای دقیق دیوارها، و رعایت استانداردهای طراحی و اجرای ساختمان ضروری است.
• چه نوع آزمایش‌هایی باید پس از اتمام ساخت انجام شود؟
  • آزمایش‌هایی مانند آزمایش‌های فشاری بر دیوارها و ستون‌ها، بررسی ترک‌ها و آزمایش‌های کششی بر اتصالات باید انجام شوند.

۵. سوالات درباره نگهداری و تعمیرات ساختمان‌های بنایی

• چه اقداماتی برای نگهداری ساختمان‌های بنایی باید انجام شود؟
  • نگهداری ساختمان‌های بنایی شامل بازدید دوره‌ای از دیوارها و اتصالات، بررسی ترک‌ها و خرابی‌ها، و ترمیم بخش‌های آسیب‌دیده است.
• چه عواملی باعث خرابی دیوارهای بنایی می‌شود؟
  • عواملی مانند نفوذ رطوبت، تغییرات دمایی شدید، زلزله، و بارگذاری بیش از حد می‌توانند باعث خرابی دیوارهای بنایی شوند.
• چگونه می‌توان ترک‌ها در دیوارهای بنایی را تعمیر کرد؟
  • ترک‌ها در دیوارها باید با استفاده از مصالح مشابه و ملات مناسب ترمیم شوند. در موارد بزرگتر، ممکن است نیاز به تقویت یا بازسازی قسمتی از دیوار باشد.

۶. سوالات مربوط به جزئیات اجرایی

• چرا استفاده از درز انقطاع در ساختمان‌های بنایی ضروری است؟
  • درز انقطاع برای جلوگیری از حرکت‌های غیرمجاز مصالح به دلیل تغییرات دمایی یا نشست زمین ضروری است. این درزها مانع از ترک‌خوردگی و آسیب به سازه می‌شوند.
• چگونه باید آجرها را در دیوارها بچینیم؟
  • آجرها باید به‌گونه‌ای چیده شوند که به درستی بارها را منتقل کرده و از حرکت‌های غیرمجاز جلوگیری کنند. چینش صحیح باید در خطوط افقی و عمودی انجام شود.

۷. سوالات مربوط به ساخت و طراحی فونداسیون در ساختمان‌های بنایی

• چگونه باید فونداسیون برای ساختمان‌های بنایی طراحی شود؟
  • فونداسیون باید برای انتقال بارهای عمودی و جانبی به خاک زیرین طراحی شود. نوع فونداسیون بستگی به نوع خاک، بارهای ساختمان و شرایط محیطی دارد.
• چه نوع فونداسیونی برای ساختمان‌های بنایی مناسب است؟
  • در ساختمان‌های بنایی، معمولاً فونداسیون‌های پی‌های نواری یا پی‌های منفرد استفاده می‌شود. اما در صورت نیاز، فونداسیون‌های عمیق یا شمع‌ها نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.

۸. سوالات مربوط به مقاوم‌سازی و اصلاح ساختمان‌های بنایی

• چگونه می‌توان یک ساختمان بنایی قدیمی را مقاوم‌سازی کرد؟
  • مقاوم‌سازی ساختمان‌های بنایی قدیمی شامل تقویت دیوارها با استفاده از میلگردهای فولادی، پوشش‌های مقاوم، و استفاده از کامپوزیت‌های FRP است.
• در مقاوم‌سازی ساختمان‌های بنایی از چه روش‌هایی استفاده می‌شود؟
  • استفاده از توسعه اتصالات، استفاده از دیوارهای تقویت‌شده، و افزودن سیستم‌های مقاوم‌سازی جدید برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی مانند زلزله.

نتیجه‌گیری

سوالات رایج در مبحث هشتم بیشتر حول موضوعات طراحی، انتخاب مصالح، مقاوم‌سازی، و نگهداری ساختمان‌های بنایی است. برای موفقیت در آزمون‌نظام مهندسی  یا پروژه‌های مهندسی، درک دقیق این مباحث و آگاهی از جزئیات اجرایی و استانداردها ضروری است.