نکات مهم مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان آسانسورها و پلکان برقی

مبحث ۱۵ مقررات ملی ساختمان به آسانسور و پلکان برقی اختصاص دارد و استانداردهایی برای طراحی، نصب، بهره‌برداری و نگهداری این سیستم‌ها ارائه می‌دهد. هدف از این مبحث، فراهم آوردن شرایط ایمن، کارآمد و بهینه برای استفاده از آسانسورها و پلکان‌های برقی در ساختمان‌ها است. در اینجا برخی از نکات مهم مبحث ۱۵ آورده شده است:

۱. الزامات طراحی آسانسورها

• حداقل ظرفیت آسانسور: بر اساس نوع ساختمان و نیازهای ترافیکی، ظرفیت مناسب آسانسور باید انتخاب شود. برای ساختمان‌های مسکونی، حداقل ظرفیت ۶ نفر یا ۴۵۰ کیلوگرم و برای ساختمان‌های تجاری و اداری ظرفیت‌های بالاتر (معمولاً ۱۰ تا ۱۵ نفر) در نظر گرفته می‌شود.
• حداقل ابعاد کابین آسانسور: ابعاد کابین باید به گونه‌ای طراحی شود که امکان استفاده راحت برای افراد معلول، سالمندان و کسانی که وسایل حجیم حمل می‌کنند فراهم باشد. به طور معمول ابعاد کابین باید حداقل ۱۲۰۰ میلی‌متر عرض و ۱۴۰۰ میلی‌متر عمق باشد.
• طراحی چاهک و فضای آسانسور: فضای چاهک باید به اندازه کافی برای حرکت و توقف آسانسور طراحی شود. ابعاد چاهک باید استاندارد بوده و فضایی برای نصب سیستم‌های هیدرولیک یا مکانیکی فراهم کند.
• امنیت در برابر سقوط: برای جلوگیری از سقوط کابین در صورت قطع برق یا خرابی، باید سیستم‌های ایمنی مانند ترمزهای ایمنی (سنسورهای سرعت) و کابل‌های فولادی تقویت‌شده نصب شود.

۲. سیستم‌های هدایت و کنترل

• سیستم‌های کنترل پیشرفته: برای آسانسورها باید از سیستم‌های کنترل هوشمند استفاده شود که با توجه به نیازهای ترافیکی، سرعت آسانسور را تنظیم کنند و زمان انتظار را کاهش دهند.
• سیستم‌های ضد حریق: باید از سیستم‌های ضد حریق در موتورخانه‌ها و چاهک‌ها استفاده شود. در صورت بروز حریق، باید سیستم‌های اعلام حریق و دستگاه‌های ضد دود فعال شوند.
• سیستم‌های اضطراری: در صورت بروز قطع برق، باید سیستم‌های اضطراری برای استفاده از آسانسور مانند ژنراتورهای اضطراری یا باتری‌های پشتیبان در نظر گرفته شود.

۳. استانداردهای ایمنی آسانسور

• دستگاه‌های توقف اضطراری: باید در آسانسورها دستگاه‌های توقف اضطراری نصب شده باشد تا در مواقع ضروری، در صورت مواجهه با مشکل، بتوان آسانسور را متوقف کرد.
• درب‌های ایمن: درب‌های آسانسور باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که در صورت بروز هرگونه مانع، به سرعت بسته نشوند و مانع از به خطر افتادن کاربران شوند. همچنین باید سیستم‌های قفل‌سازی درب‌ها به‌طور خودکار عمل کنند.
• علامت‌ها و نشانه‌ها: در داخل و خارج آسانسور باید نشانه‌ها و علامت‌های ایمنی واضحی مانند نشانه‌های “خروج اضطراری” و “استفاده برای افراد معلول” درج شود.

۴. الزامات طراحی پلکان برقی

• ظرفیت و سرعت پلکان برقی: ظرفیت و سرعت پلکان برقی باید با توجه به میزان ترافیک و نوع ساختمان طراحی شود. معمولاً سرعت پلکان‌های برقی بین ۰.۵ تا ۰.۷۵ متر در ثانیه است.
• عرض پلکان برقی: عرض پلکان برقی باید به اندازه‌ای باشد که امکان عبور راحت افراد را فراهم کند. برای ساختمان‌های پر تردد، حداقل عرض ۶۰ تا ۸۰ سانتیمتر در نظر گرفته می‌شود.
• استفاده در مکان‌های عمومی: برای مکان‌هایی که ترافیک زیادی دارند (مانند مراکز تجاری، ایستگاه‌های مترو، فرودگاه‌ها)، استفاده از پلکان‌های برقی دوطرفه توصیه می‌شود.

۵. ملاحظات ایمنی در پلکان‌های برقی

• دستگیره‌های ایمنی: در پلکان‌های برقی باید دستگیره‌های ایمنی به‌طور واضح و قابل دسترس برای کاربران در دو طرف پلکان نصب شود.
• سیستم‌های توقف اضطراری: باید سیستم‌های توقف اضطراری در پلکان‌های برقی در نظر گرفته شود تا در صورت بروز مشکل، دستگاه به سرعت متوقف شود.
• سنسورهای ایمنی: باید در پلکان‌های برقی سنسورهای ایمنی نصب شود تا در صورت برخورد اجسام یا افراد با پلکان، آن را متوقف کنند.

۶. نکات مربوط به نصب و نگهداری

• نگهداری دوره‌ای: برای تضمین ایمنی و عملکرد بهینه، باید نگهداری دوره‌ای آسانسورها و پلکان‌های برقی انجام شود. این نگهداری شامل بررسی سیستم‌های برقی، مکانیکی، ایمنی و کنترل است.
• آموزش کارکنان: اپراتورها و مسئولان نگهداری باید آموزش‌های لازم در زمینه ایمنی و نحوه انجام تعمیرات را دریافت کنند.
• بازرسی‌های دوره‌ای: آسانسورها و پلکان‌های برقی باید به‌طور دوره‌ای توسط کارشناسین و بازرسان تاییدشده مورد بازرسی قرار گیرند تا از رعایت استانداردهای ایمنی اطمینان حاصل شود.

۷. الزامات برای ساختمان‌های خاص

• دسترس‌پذیری برای افراد معلول: طراحی آسانسورها و پلکان‌های برقی باید به‌گونه‌ای باشد که افراد معلول و کم‌توان بتوانند به راحتی از آنها استفاده کنند. به عنوان مثال، در آسانسورها باید فضای کافی برای ورود ویلچر در نظر گرفته شود.
• استانداردهای مربوط به ساختمان‌های بلند: در ساختمان‌های بلند، ممکن است نیاز به نصب آسانسورهای خاص برای دسترسی سریع‌تر و جلوگیری از تراکم زیاد وجود داشته باشد. این آسانسورها معمولاً دارای سیستم‌های هوشمند مدیریت ترافیک هستند.

۸. محاسبات مربوط به تعداد آسانسورها و پلکان‌های برقی

• تعداد آسانسورها: تعداد آسانسورها در ساختمان‌های مختلف باید بر اساس تعداد طبقات، تعداد ساکنین و نوع ساختمان (مسکونی، تجاری، اداری) محاسبه شود. در ساختمان‌های با ترافیک بالا، تعداد بیشتر آسانسور توصیه می‌شود.
• تعداد پلکان‌های برقی: در ساختمان‌های تجاری و مراکز خرید، باید تعداد کافی پلکان برقی برای جابجایی سریع و راحت مشتریان و مراجعه‌کنندگان وجود داشته باشد.

۹. نکات مربوط به دسترسی و ورودی‌های آسانسور

• ورودی‌های آسانسور در طبقات: در طراحی ورودی‌های آسانسور باید به راحتی و بدون مانع برای افراد معلول و سالمندان توجه شود. همچنین ورودی‌ها باید به گونه‌ای باشند که از تجمع و ازدحام جلوگیری کنند.

۱۰. نگهداری اطلاعات و گزارش‌ها

• گزارش‌های بازرسی: هرگونه بازرسی و تعمیرات انجام‌شده باید مستند شود و سوابق آن نگهداری گردد تا در صورت بروز مشکل، به راحتی قابل پیگیری باشد.

رعایت تمامی این نکات در طراحی، نصب، بهره‌برداری و نگهداری آسانسورها و پلکان‌های برقی موجب بهبود ایمنی، کارایی و رفاه ساکنان و کاربران ساختمان‌ها خواهد شد

آسانسورها و پلکان برقی

سوالات مهم مبحث پانزدهم

مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان که به آسانسور و پلکان‌های برقی اختصاص دارد، شامل الزامات طراحی، ایمنی، نگهداری و نصب آسانسورها و پلکان‌های برقی در ساختمان‌ها می‌باشد. در این مبحث، سوالات مهمی می‌توان مطرح کرد که به رعایت استانداردها و ایمنی این سیستم‌ها مربوط می‌شود. در اینجا به برخی از سوالات مهم و کلیدی که ممکن است در آزمون‌ها یا بررسی‌های فنی این مبحث مطرح شود اشاره می‌کنیم:

۱. سوالات مربوط به طراحی آسانسور

• حداقل ظرفیت آسانسور برای یک ساختمان مسکونی چند نفر است؟
  • در ساختمان‌های مسکونی، حداقل ظرفیت کابین آسانسور باید ۶ نفر یا ۴۵۰ کیلوگرم باشد.
• چه عواملی بر تعیین ابعاد کابین آسانسور تأثیر می‌گذارد؟
  • تعداد طبقات، نوع ساختمان (مسکونی، تجاری یا اداری)، تعداد ساکنین، نیاز به دسترس‌پذیری برای افراد معلول، و میزان ترافیک پیش‌بینی‌شده.
• چه نوع آسانسورهایی برای ساختمان‌های بلند مناسب‌ترند؟
  • برای ساختمان‌های بلند، معمولاً آسانسورهای کششی (مکانیکی) با سرعت بالا مناسب‌تر هستند.
• حداکثر سرعت مجاز برای آسانسورهای کششی در ساختمان‌های بلند چقدر است؟
  • در ساختمان‌های بلند، سرعت آسانسورهای کششی باید حداقل ۱.۶ متر بر ثانیه باشد.

۲. سوالات مربوط به سیستم‌های ایمنی آسانسور

• چه سیستم‌هایی برای جلوگیری از سقوط کابین آسانسور در نظر گرفته می‌شود؟
  • سیستم‌های ترمز ایمنی، قفل‌های ایمنی درب‌ها و سنسورهای سرعت برای شناسایی مشکلات عملکردی و توقف اضطراری آسانسور.
• چه اقداماتی برای جلوگیری از بسته شدن درب آسانسور در صورت وجود موانع انجام می‌شود؟
  • نصب سنسورهای جلوگیری از بسته شدن درب در صورت وجود مانع و همچنین سیستم‌های ایمنی برای باز شدن خودکار درب در صورت تشخیص مانع.
• چه اقداماتی باید در زمان وقوع آتش‌سوزی در ساختمان انجام شود تا آسانسورها ایمن بمانند؟
  • متوقف کردن خودکار آسانسور در صورت وقوع آتش‌سوزی و جلوگیری از حرکت آن به طبقات بالاتر، فعال شدن سیستم‌های اعلام حریق و استفاده از سیستم‌های جایگزین برای تخلیه اضطراری.

۳. سوالات مربوط به طراحی پلکان‌های برقی

• حداقل عرض پلکان برقی باید چقدر باشد؟
  • حداقل عرض پلکان برقی باید ۶۰ سانتیمتر باشد، اما برای مکان‌های پر تردد مانند مراکز خرید و ایستگاه‌های مترو، عرض‌های بیشتر (حدود ۸۰ سانتیمتر یا بیشتر) پیشنهاد می‌شود.
• حداکثر شیب مجاز برای پلکان برقی چقدر است؟
  • شیب مجاز برای پلکان‌های برقی معمولاً باید بین ۳۰ تا ۳۵ درجه باشد.
• در طراحی پلکان برقی برای ساختمان‌های تجاری، چه ویژگی‌هایی باید مد نظر قرار گیرد؟
  • تعداد پلکان‌های برقی باید بر اساس حجم ترافیک پیش‌بینی‌شده در آن ساختمان و میزان استفاده از آنها طراحی شود. همچنین در ساختمان‌های تجاری، باید امکان نصب پلکان‌های برقی دوطرفه (بالا و پایین) در نظر گرفته شود.

۴. سوالات مربوط به نگهداری و بازرسی آسانسور و پلکان‌های برقی

• چه نوع نگهداری‌هایی باید برای آسانسور انجام شود؟
  • نگهداری دوره‌ای شامل بازرسی سیستم‌های مکانیکی، الکتریکی، ایمنی، روان‌سازی قطعات، تست سیستم‌های کنترل، بررسی درب‌ها و سنسورها و بررسی وضعیت کابل‌ها و موتور است.
• چه مواردی در بازرسی‌های دوره‌ای آسانسور و پلکان‌های برقی باید بررسی شوند؟
  • بررسی عملکرد سیستم‌های ایمنی (ترمزها، درب‌ها، سنسورها)، وضعیت موتورخانه، سلامت کابل‌ها و اتصالات، وضعیت سیستم‌های روشنایی و تهویه، عملکرد دستگاه‌های اضطراری و بررسی تابلوهای کنترل.
• چرا باید سیستم‌های ایمنی و ترمز در آسانسورها و پلکان‌های برقی به‌طور دوره‌ای تست شوند؟
  • برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم‌ها و جلوگیری از بروز حوادث و مشکلات ایمنی. ترمزها و سیستم‌های ایمنی باید به‌طور مداوم چک شوند تا در مواقع اضطراری به درستی عمل کنند.

۵. سوالات مربوط به ایمنی در شرایط خاص

• در شرایط قطع برق، چه اقداماتی باید در نظر گرفته شود تا آسانسور ایمن بماند؟
  • استفاده از سیستم‌های اضطراری مانند باتری‌های پشتیبان برای تأمین برق و روشنایی در داخل کابین، و همچنین استفاده از ژنراتورهای پشتیبان برای تأمین انرژی و عملکرد سیستم‌ها.
• چگونه می‌توان از مشکلات و خطرات ناشی از نشت آب در چاهک آسانسور جلوگیری کرد؟
  • طراحی سیستم‌های آب‌رو و زهکشی برای تخلیه آب و جلوگیری از جمع شدن آب در چاهک. نصب سنسورهای هشداردهنده برای تشخیص آب‌گرفتگی و جلوگیری از آسیب به تجهیزات.
• چگونه باید در صورت وقوع حادثه یا خرابی، از بروز آسیب به مسافران جلوگیری کرد؟
  • از سیستم‌های توقف اضطراری، ارتباط صوتی یا تصویری داخل کابین با اپراتور، و سیستم‌های هشداردهنده در آسانسور و پلکان‌های برقی استفاده شود تا مسافران به سرعت مطلع شوند و از مشکلات جلوگیری شود.

۶. سوالات عمومی

• چه عواملی در انتخاب محل نصب آسانسور در یک ساختمان تأثیرگذارند؟
  • تعداد طبقات، نوع ساختمان (مسکونی، تجاری، اداری)، فضای موجود برای نصب چاهک، ترافیک مورد انتظار در هر طبقه، دسترس‌پذیری برای افراد معلول، و هماهنگی با دیگر تاسیسات ساختمان.
• چرا استفاده از آسانسورهای با سرعت بالا در ساختمان‌های بلند مهم است؟
  • برای کاهش زمان انتظار کاربران و افزایش کارایی سیستم. آسانسورهای با سرعت بالا کمک می‌کنند تا در ساختمان‌های بلندتر، حجم بالای ترافیک به‌طور مؤثر مدیریت شود.
• چه تفاوت‌هایی بین آسانسورهای هیدرولیک و کششی در طراحی و کاربرد آنها وجود دارد؟
  • آسانسورهای هیدرولیک بیشتر برای ساختمان‌های کم‌ارتفاع مناسب هستند و نیازی به چاهک عمیق ندارند، در حالی که آسانسورهای کششی برای ساختمان‌های بلندتر و با ترافیک بالاتر مناسب‌تر هستند و معمولاً سرعت بالاتری دارند.
• چگونه می‌توان از بهره‌وری انرژی در آسانسورها و پلکان‌های برقی اطمینان حاصل کرد؟
  • استفاده از موتورهای با راندمان بالا، سیستم‌های بازیابی انرژی، نصب سیستم‌های کنترل هوشمند برای تنظیم حرکت و کاهش مصرف برق در مواقع کم‌ترافیک.

۷. سوالات مربوط به استانداردهای ایمنی

• چه استانداردهایی برای نصب سیستم‌های ایمنی در آسانسورها و پلکان‌های برقی وجود دارد؟
  • نصب سیستم‌های ایمنی مطابق با استانداردهای بین‌المللی مانند استاندارد EN 81 برای آسانسورها و استاندارد ISO 25745 برای پلکان‌های برقی. این استانداردها شامل الزامات برای سیستم‌های ترمز، درب‌های ایمنی، و عملکرد در شرایط اضطراری هستند.
• چه الزاماتی برای دسترس‌پذیری آسانسورها و پلکان‌های برقی برای افراد معلول وجود دارد؟
  • در طراحی آسانسورها باید فضایی برای ویلچر و سایر وسایل کمکی در نظر گرفته شود، همچنین در طراحی پلکان‌های برقی باید دستگیره‌های مناسب و علامت‌های واضح برای دسترسی افراد معلول پیش‌بینی شود.